1-Araştırmaya Giriş
Bilimsel yöntemin aşamaları
- Sorunun fark edilmesi,
- sorunun tanımlanması ve çözüm önerilerin geliştirilmesi : hipotez veya soru cümleleri ile çözüme önerisi
- çözüm önerisinin nasıl test edileceğinin,
- yöntemin geliştirilmesi,
- test için verilerin toplanması,
- analizi ve yorumlanması
bilimsel yöntem
- olgusal süreç : bilimsel yöntemin ilk aşaması, olgular ve arasındaki ilişki saptar. betimleme amacıyla gözlem, deney, ölçme araçları kullanılır
- kuramsal süreç : olgusal ilişkileri kuramsal kavram ve genellemeyle anlaşılır hale getirir. Açıklama aracı olarak hipotez, kuram (doğrulanmış hipotez), yasa ve öngörü gibi kavramlar kullanılır.
Araştırma sorunların çözülmesi için bilimsel yöntemin uygulanmasıdır (hipotezin testi, veri toplama, çözümleme, yorumlama, değerlendirme, rapor edilme)
Bakış açısına göre 2 ye ayırabiliriz.
Nicel(sayısal) Araştırma
Pozitivist görüş vardır. Nesnel olarak gözlenip, nicel veriler toplanıp, ölçülüp analiz edilir. Genelleme yapmak, tahminde bulunmak, nedensellik ilişkisini açıklama amacı vardır
- Tarama : anket, görüşme, test, gözlem form .. kullanılır. Örnek: Bir ders programına ilişkin paydaşların görüşlerinin anket kullanılarak geniş bir alanda belirlenmeye çalışılması.
- Korelasyonel : aynı gruptan toplanan verilere göre 2 ya da daha fazla değişkenin ilişkisini inceler
- Keşvedici : değişkenler arasındaki ilişkiye bakar
- Yordayıcı : bağımsız(yordayıcı) değişkenin bağımlı(ölçüt) değişken üzerindeki etkisi inceler
- Nedensel-karşılaştırma : gruplar arasında var olan farklar inceler, bağımlı değişkeni inceler
- Deneysel : koşul ve değişkenler manipüle edilir, Müdahale sonucu denek davranışları arasındaki farkları inceler. gerçek neden-sonuç ilişkisini test etmeyi amaçlar. Nedensel karşılaştırmanın aksine var olan farkların değil, oluşturulan farkların bağımlı değişken üzerindeki etkisini test eder.
Nitel(kalite) Araştırma
Anlamlandırma vardır, anti-pozitivist yorumcu bakış açısı ile yapılır. Dünyanın birçok gerçekten oluştuğunu, aynı durumla ilgili farklı kişisel görüşlerin olabileceğini ve böylece gerçeklerin sosyal ortamlarda yapılandığını temel almaktadır
Model, hipotez, kuram üretilebilir. Genelleme kaygısı yoktur.
- Etnografik : gözlem ve görüşmeyle. Okulu mahalle köy gibi kültürünü anlama betimlemeye yönelik çalışmalardır.
- Tarihi : geçmişte ne oldu sorusuna cevap arar.
- Eylem : var olan durumu, uygulamaları iyileştirme odaklı. Genellemeye en az önem verir.
- Olgubilim : farkındayız ancak derinlemesine bilgi yok, bunu anlamak için. Örnek : kız çocuklarının düşük okullaşma durumuyla ilişkili değişkenleri keşfetmeye yönelik çalışmalar bu türe örnektir.
- Durum çalışması : bir ya da daha fazla olay, ortam sosyal grup inceler. Örnek olay incelemesi de denir. Tek kişi sınıf okul olabilir. Örnek : Okul öncesi eğitimde yabancı dil öğrenmedeki yöntemler, engelleri iki farklı okulda, araştırmacının yanı sıra öğretmen ve velilerin bakışı açılarıyla irdelemeye yönelik çalışma bir durum çalışmasıdır
Karma yöntem : hem nitel hem nicel yöntemin kullanılması pragmatist(faydalcılık) felsefeye göre
Veri toplama tekniklerine göre araştırmalar 2 ye ayrılır.
- Görgül(ampirik, gözleme dayalı) : araştırma sorularını yanıtlamak için anket, gözlem, görüşme gibi yöntemler kullanılır.
- Belgesel(doküman) araştırmaları : kitap, gazete, rapor gibi var olan verinin analiz edilmesi. Veri toplama yok zaten kayıtlı.
- İhtiyaç duyulan verinin araştırma için toplanması birincil veriye dayalı araştırma,
- Önceden derlenmiş ve kayıtlı verilere ikincil(tepkisiz) verilere dayalı araştırma
Verilerin toplanma zamanına göre araştırmalar 2 ye ayrılır.
- Anlık araştırma : ihtiyaç duyulan verilerin belli bir zaman aralığında toplanması
- Boylamsal araştırma : aynı gruptan çeşitli zaman aralıklarında birkaç kez veri toplama
- Kesitsel araştırma : farklı zaman aralıklarını temsil eden alt gruplar seçilip ek bir zamanda yapılan araştırmadır. Alt grup profiller benzer olmalı. Örnek : yaşa göre sosyal gelişimin incelendiği bir çalışmada, 3-5 yaş aralığından altışar ay aralıkla 6 alt grup oluşturulur ve veriler gruplardan aynı zamanda toplanırsa kesitsel çalışma yapılmış olunur.
- Kesitsel araştırma : farklı zaman aralıklarını temsil eden alt gruplar seçilip ek bir zamanda yapılan araştırmadır. Alt grup profiller benzer olmalı. Örnek : yaşa göre sosyal gelişimin incelendiği bir çalışmada, 3-5 yaş aralığından altışar ay aralıkla 6 alt grup oluşturulur ve veriler gruplardan aynı zamanda toplanırsa kesitsel çalışma yapılmış olunur.
Gözlem birimi, denek(katılımcı) sayısına göre araştırmalar 2 ye ayrılır.
- Tek denekli : genellikle tek bir denek üzerinden farklı zamanlarda veri toplandığı. çocuğun çeşitli özellikler bakımından nasıl bir gelişim gösterdiğine.
- Çok denekli : veriler çok sayıda denekten toplanır
Araştırmalar bağımlı değişken üzerinde etkisi incelenen faktör (bağımsız değişken) sayısına göre 2 ye ayrılır.
- Tek faktörlü : tek faktörün etkisinin test edildiği.
- Çok faktörlü(faktöryel) : 2 veya daha fazla faktörün etkisinin test dildiği
Araştırmalar Düzeylerine göre 3 e ayrılır.
- Betimsel araş.: olayları açıklamaya dikkatli şekilde tanımlamaya yönelik. Nedir sorusuna odaklanır. (nicel-tarama, nitel-tarihi, nitel-etnografik), Örnek : lisedeki suç davranış sıklığı ya da öğrenci performans değişimi ortaya çıkarmak tarama araştırması ve betimsel düzeyde çalışmadır
- İlişkisel araş. : ilişkileri bağlantıları inceler, korelasyonel ve nedensel-karşılaştırmalı araştırmalar böyledir. Örneğin : öğrencilerin bireysel öğrenme tercihlerinin performanslarıyla ilişkili olduğu bilinirse, bireysel öğrenme tercihlerine uygun öğretim uygulamaları yapılırsa öğrencilerin performanslarının artacağına yönelik tahmin yapılabilir.
- Müdahale araştırmaları: dene ve gör olarak açıklanır. Eğitim prog., tedavi yön., ödül ceza. Olayların gerçek neden-sonuç ilişkisi sorgulanır.
Amaçlarına göre araştırmalar 2 ye ayrılır.
- Temel araştırmalar : Özgün bilgi, kuram üretmeye yönelik çalışmalardır. Örnek : Yöntemsel analizlere dayalı nicel araştırmalar ve özgün kuram, model üretmeye yönelik nitel araştırmalar
- Uygulamalı araş. : Yaşanan bir sorunu çözme, var olan durumu iyileştirme, geliştirmeye yönelik çalışmalar. Yapılan araştırmaların çoğu bu türdür. Örnek : sınıftaki, okuldaki bir eğitim sorununu belirlemeye ve uygun çözümler üretmeye dönük eylem araştırmaları bu kapsamdadır.
ARAŞTIRMA SÜRECİ
Bilimsel araştırmanın süreci belli aşamalardan oluşur:
- Problemin tanımlanması: Literatür taraması, problemin tanımı, araştırma sorusu/hipotez oluşturması,
- Yöntemin belirlenmesi:
- Araştırma deseninin (nitel, nicel yada karma desenler olabilir) araştırmanın hedef kitlesi ve evreni tanımlanır,
- Örneklemin şeçkisiz(rasgele eşit koşullarda) yada seçkisiz olmayan,
- veri toplama/ölçme araçlarının,
- yapılacak istatistiksel analizlerin belirlenmesi,
- Uygulama ve raporlaştırma: Verilerin toplaması(uygulama), verilerin analiz edilmesi ve raporlaştırılması(APA american psyholo.. asso..).
ARAŞTIRMALARDA ETİK
Türkiye bilimler akademisi en sık görülen etik dışı davranışlar 5 grup
- Disiplinsiz Araştırma: dikkatsiz ve özensizdir, kasıtlı olmayan hatalar vardır.
- Yinelenen Yayın : Bilimsel araştırmanın birden çok dergide yayınlanması yada çalışmanın parçalanıp farklı dergilerde yayınlatılmasıdır.
- Sahtecilik : Kasıtlı değişiklikler yapılıp ya da çıkartııp veriler manipüle edilir. Ortaya çıkarılması zordur, orijinal veri setleri 5 yıl saklanmalı.
- Uydurmacılık : Araştırma yapmış gibi veriler oluşturma.
- Aşrmacılık (İntihal) : Başkalarının çalışmasını kaynak göstermeden kullanmak yayınlamak. Suçtur.
Etik dışı davranışın nedenleri
- Eksik bilimsel araştırma eğitimi:
- Fazla yayın yaparak saygınlığın artacağı görüşü, bu dublikasyon yayınlar çoğalır. Niteliğe bakılmalı
- Hırs, şan şöhret koruma amacı
- Araştırmacılar mali baskılar, parasal destek, burs için hızlı yayın yapma çabası
2-Araştırma Problemini Tanımlama
Problemin sahip olması gereken özellikler
- Akla yatkın olmalıdır
- Anlamlı olmalıdır
- Test edilebilir, ölçülebilir olmalı, tartışmalı soruları olamaz(hayatın anlamı nedir?)
- Çok geniş dar olmamalı
- Özgün olmalı
- Etik olmalıdır
Araştırma probleminin tanıtıldığı bölüm
Giriş : temel değişken, neden yapılıyor, problem neden önemli.
Gelişme : kuramsal çerçeve, çalışma sonucu tartışılır.
Özet : geleceğe ilişkin öngörüler, şu ana kadar ulaşılan sonuç özetlelenir.
Problem durumu : son aşama, neyin araştırılacağı yazılır ve problem cümlesi yazılır.
LİTERATÜR TARAMA
Araştırma fikrini bulmak, araştırmayı kuramsal bir temele oturtmak, daha önce yapılmış benzer çalışmaların sonuçlarını görmek amacıyla başvurulur. Bazı faydaları ;
- Araştırma problemini sınırlandırmaya yardımcı olur
- Önemini belirlemeye katkı sağlar
- Yöntemin geliştirilmesine katkı sağlar
- Yapılacak araştırmanın sonuçlarının yorumlanmasına yardımcı olur.
DEĞİŞKENLERİN SINIFLANDIRILMASI
Yetenek, motivasyon, cinsiyet kişiden kişiye değişen değişkenlerdir.
Başarı puanı, uzunluk ve ağırlık ölçüleri nicel değişkenlerdir.
Cinsiyet, uygulanan öğretim yöntemleri, medeni durum, doğum yeri, öğrenim görülen bölüm gibi değişkenler nitel değişkenlerdir
Sürekli : iki ölçüm arası sonsuz değere sahipse (kesirli olur genelde), bireyin metre ile ölçülen boyu, oss puanları
Süreksiz : iki değer arası sınırlıysa (kadın, erkek) süreksiz değişken, ailenin çocuk sayısı, nitel değişkenlerin tümü
Değişkenler neden sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa
Bağımsız değişken (x) : değiştirilen değişken
Bağımlı değişken (y) : değiştirilen bağımsız değişkene bağlı olarak değişir.
Örnek : Öğrencilerin sınav kaygıları arasında cinsiyete göre fark var mıdır?
sınav kaygısı bağımlı değişkendir, cinsiyet(bağımsızdır) değişliğine göre kaygı durumu gözlenir.
Dışşal, kontrol, bozucu : öğrencilerin başarılarındaki gürültü, ışık gibi çevresel faktörler
Hipotezler
Araştırmanın olası sonucuna dair tahminlerdir, test edilebilir ve tüm süreç için yol göstericidir.
Araştırmanın amacı
Örnek : amaç İlkokul öğrencilerinin bilgisayar okuryazarlık düzeylerini ve bunun bilişsel ve sosyolojik faktörlerle ilişkisini incelemektir
Alt amaçları
Betimsel : Öğrencilerin bilgisayar okuryazarlık düzeyleri nedir?
Korelasyonel : Öğrencilerin bilgisayar okuryazarlığı ile akademik başarıları arasında manidar bir ilişki var mıdır?
Karşılaştırmalı soru cümlesi : Öğrencilerin bilgisayar okuryazarlığı, bulundukları sosyo-ekonomik düzeye göre manidar farklılık göstermekte midir?
Araştırmanın önemi
Tezlerde ve raporlarda araştırmanın önemi ayrı başlıkta verilebilir, kime nasıl bir katkısı olacak. Kısaca ya kurama yeni bir bilgi ya da var olan bir sorun çözülmesine katkı sağlayacak
Sayıltı
Doğruluğunun ispatlanması gerekmez. Hipotez doğruluğu test edilerek kabul ya da reddedilir. Sayıltı(varsayım) ise doğru olarak kabul edilip araştırma planlanır. Mantıksal yada ampirik dayanağı olmalıdır.
Örnek : ebeveynlerin, okul aile rehberlik programlarına katılmalarının onların okula yönelik tutumları üzerindeki etkisinin araştırıldığı bir çalışmada, “Ebeveynlerin mesleki durumlarının okula yönelik tutumları üzerinde etkisi bulunmamaktadır.” şeklinde bir sayıltı ileri sürülebilir
Araştırmada sınırlılıklar yada kısıtlar araştırmacıdan veya araştırmadan dolayı olabilir
kavramsal tanım : Zeki öğrenci: başarılı öğrenci
işlevsel tanım : Zeki öğrenci: öss sınavından 120 ve üzeri puan alan öğrenci)
3-Nicel Araştırmalar
Tarama Araştırmaları
Tarama araştırmaları temel amacı var olan durumun fotoğrafını çekip betimleme yapmaktır. Büyük bir topluluktan bir grup seçilerek yapılır
Kesitsel
Değişkenler tekbir zamanda ölçülür.
Örnek : Çocukların erken çocukluk eğitimi dönemini kapsayan 3-5 yaş aralığındaki konuşma becerilerini betimlemeyi amaçlayan bir araştırmacı, tek yaşları birer kesit olarak ele alıp her yaş aralığını temsil edecek çocuklar seçer ve çalışmasını bu gruplar üzerinde yaparsa kesitsel bir araştırma yapmış olur.
Boylamsal
Zamana bağlı değişim
Örnek : 3-5 yaş çocukların konuşma becerilerinin zamana bağlı olarak nasıl geliştiğini değerlendirmek amacıyla 3 yaştan belli bir grup seçilir ve sonrasında aynı grup üç yıl boyunca izlenir, ölçülür.
Geçmişe Dönük
Örnek : Alkolü bırakan insanların, alkol alırken yaşadıkları sorunlarını, davranışlarını incelemek üzere yürütülecek çalışma buna örnektir.
Korelasyonel Araştırmalar
İki veya fazla değişken arası ilişkiyi inceler.
Örnek : öğrencilerin dersteki performanslarıyla psikolojik değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkiler, keşfedici korelasyonel bir çalışmayla irdelenebilir
Örnek : Sosyal bilimlerde örneğin öğrencilerin ders çalışırken kullandıkları öğrenme stratejilerinin düzeyinin akademik başarıları üzerindeki etkisi incelenerek belli düzeyde başarı sağlamaları için hangi düzeyde öğrenme stratejisi kullanmalarının yararlı olabileceği söylenebilir.
Burada öğrenme stratejileri Yordayıcı(bağımsız), performansı ise yordanan(bağımlı) değişkendir
Nedensel Karşılaştırmalı Araştırmalar
Etik kaygılar sebebiyle deneysel çalışmalar yapılamıyorsa, Mesela akciğer kanserinin nedenlerini araştırmak
- Manipülasyon yok
- Durumun içinde yer alana kişilerden oluşur.
- Durumdan etkilenenler ve etkilenmeler diye ayırmak için doğal gelişime bakılır, etki edilmez
- Hipotezler çok esnek ve çok sayıda olabilir
- Sonuca etki eden faktörlerin tümü belirlenemeyebilir.
- Durum öncesi ve sonrası için yapılır
Deneysel Araştırmalar
Dene ve gözle prensibi var. Oluşturulan farkların bağımlı değişken üzerindeki etkisi incelenir. Bu desenlerde temel amaç neden-sonuç ilişkisini test etmektir.
İki önemli özelliği vardır ;
- Birincisi, bir değişkenin etkilerini gözlemede kullanılabilecek tek yoldur.
- İkincisi, uygun kullanıldığında neden ve sonuç ilişkilerini test eden en geçerli ve güvenilir yoldur.
Diğer araştırmalardan temel farkı bağımsız değişkenleri manipüle etmesidir.
Deneysel araş. Temel özellikleri
- Grupların karşılaştırılması : biri deney, diğeri kontrol ya da karşılaştırma grubu.
- Bağımsız değişkenin manipüle edilmesi :
- Seçkisizlik : seçkisiz atama iç ve dış geçerliliği için değerlidir.
- Dışsal değişkenlerin kontrolü : Bağımlı değişken ile ilişkili olan, ancak çalışmada etkisi test edilmeyecek olan dışsal değişkenlerin kontrol edilmesi iç ve dış geçerliğin artmasına olumlu katkı sağlayacaktır
Deneysel araştırma çok denekli desenler
- Tek faktörlü : tek faktörün etkisinin test edildiği.
- Çok faktörlü(faktöryel) : 2 veya daha fazla faktörün etkisinin test dildiği
Deneme koşullarına göre
- Gruplar arası desen : bağımsız grupların karşılaştırıldığı
- Gruplar içi (tekrarlı ölçümler) desen : aynı deneklerin farklı deneme koşullarında karşılaştırıldığı
Zayıf Deneysel Desenler
- Tek grup üstünde
- Statik grup karşılaştırmalı desen : Deney ve kontrol grubu mevcut.
- Statik Grup ön test Son test desen
Gerçek Deneysel Desenler
Bağımsız değişkenin düzeylerine göre seçkisiz olarak atanır. Sık kull. 3 tanesi
- Öntest-sontest kontrol gruplu seçkisiz : eğitim ve psikolojide sık kullanılır.
- Sontest kontrol gruplu seçkisiz.
- Eşleştirilmiş seçkisiz. Denek çiftleri oluşturuluyor denk gruplar oluşması için
Yarı Deneysel Desenler
Seçkisiz atama söz konusu değildir.
- Zaman serisi deseni : deney önce ve sonrası aynı araçla pek çok ölçme yapılır. Zamana bağlı çizgi grafik değişimi etkili gösterir.
- Eleştirilmiş desen : denekler değil hazır gruplar eşleştiriliyor. Gruplar kendi içinde seçkisiz işlem gruplarına atanır. Grupların denk olduğu garanti edilmez.
Faktöryel Desenler
Faktöriyel desenler, bağımlı değişken üzerinde aynı zamanda iki ya da daha fazla bağımsız değişkenin etkilerinin test edildiği çalışmaları tanımlar.
- Gruplar arası faktöryel : İki farklı öğretim yönteminin yabancı dil öğrenmeye etkisinin test edilmek istendiği çalışmada, araştırmacı uygulanan yöntemin yanı sıra cinsiyetin de etkisine bakmak isteyebilir.
- Gruplar içi faktöryel desen : farklı zamanlarda ve sıra önemli
- Karışık desen : split-plot faktöryel desen de denir.
Not: kendi ders notlarımdan ve internetten bu ders için oluşturmuş olduğum notlardır.